سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان یک مشکل شایع در حوزه سلامت زنان است که به علت برهم خوردن تعادل هورمون ها ایجاد میشود. این اختلال می تواند توانایی باروری زنان را تحت تاثیر قرار داده و آن را از بین ببرد. خیلی وقت ها مشکلاتی مثل پریود های نامنظم، ریزش مو، پوست چرب و آکنه های مقاوم به درمان ممکن است ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک باشند. بنابراین زنان فارغ از اینکه ازدواج کرده یا مجرد هستند، باید از علائم مربوط به آن آگاه باشند تا در صورت لزوم هرچه زودتر اقدامات مربوط به کنترل و درمان این اختلال را انجام دهند. بی توجهی و عدم رسیدگی های پزشکی لازم، می تواند منجر به عوارض خطرناک و آزاردهنده ای مثل نازایی و سرطان آندومتر(دیواره رحم) شود. این مقاله با هدف معرفی سندرم تخمدان پلی کیستیک، نشانه ها، علت و نحوه تشخیص آن نوشته شده است.
در پایان می توانید سوال های خود را در بخش دیدگاه ها ارسال نمایید.
سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا تنبلی تخمدان یک مشکل هورمونی است که در دوران باروری زنان اتفاق می افتد. افرادی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، معمولا پریود های نامنظم دارند و یا ممکن است چند ماه پی در پی، پریود نشوند. در این اختلال ممکن است هورمونی به نام آندروژن (هورمون مردانه) در بدن بیش از حد ترشح شود. در سندرم تخمدان پلی کیستیک، کیست ها یا همان کیسه های کوچک متعددی که پر از مایع هستند، در امتداد قسمت خارجی تخمدان ایجاد می شود. کیست های کوچک پر از مایع، حاوی تخمک های نابالغ هستند؛ که به آنها فولیکول گفته می شود. فولیکول ها نمی توانند به طور منظم تخمک ها را آزاد کنند.
علت های ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق سندرم تخمدان پلی کیستیک چندان مشخص نیست. بسیاری از زنان مبتلا به PCOS مقاومت به انسولین دارند. این بدان معناست که بدن نمی تواند به خوبی از انسولین استفاده کند. سطح انسولین در بدن انباشته می شود و ممکن است باعث افزایش سطح آندروژن شود. علاوه بر این، چاقی نیز می تواند سطح انسولین را افزایش دهد و علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک را بدتر کند.
عواملی که ممکن است در بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک نقش داشته باشند عبارتند از:
مقاومت به انسولین
انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید شده و به سلول ها اجازه می دهد تا از قند، منبع انرژی اولیه بدن استفاده کنند. اگر سلول ها نسبت به عملکرد انسولین مقاوم شوند، سطح قند خون بدن بالا می رود. این می تواند باعث شود بدن انسولین بیشتری بسازد تا سطح قند خون را پایین بیاورد.
انسولین بیش از حد، منجر به بالا رفتن هورمون مردانه آندروژن خواهد شد. در نتیجه این اتفاقات، ممکن است تخمک گذاری مختل شده و روند طبیعی آن بر هم بخورد.
یکی از نشانه های مقاومت به انسولین، لکه های تیره و مخملی پوست در قسمت پایین گردن، زیر بغل، کشاله ران یا زیر سینه ها است. اشتهای بیشتر و افزایش وزن ممکن است از دیگر علائم باشد
التهاب خفیف
گلبول های سفید در پاسخ به عفونت یا آسیب موادی را تولید می کنند. به این پاسخ التهاب خفیف می گویند. تحقیقات نشان میدهد که افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای نوعی التهاب خفیف در طولانیمدت هستند که باعث تولید آندروژن در تخمدانهای پلی کیستیک میشود. این اتفاق می تواند منجر به مشکلات قلبی و عروقی نیز شود.
وراثت
تحقیقات نشان می دهد که ژن های خاصی ممکن است با سندرم تخمدان پلی کیستیک مرتبط باشند. داشتن سابقه خانوادگی سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند زمینه را برای ابتلا به آن مساعد تر کند. یعنی افرادی که مادر یا خواهر آنها تجربه تخمدان پلی کیستیک دارد، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.
سطح بالای هورمون مردانه آندروژن
تخمدان ها ممکن است سطوح بالایی از آندروژن تولید کنند. داشتن آندروژن بیش از حد در تخمک گذاری اختلال ایجاد می کند. این بدان معنی است که تخمک ها به طور منظم رشد نمی کنند و از فولیکول هایی که در آن رشد می کنند آزاد نمی شوند. آندروژن اضافی همچنین می تواند منجر به هیرسوتیسم و آکنه شود.
چه افرادی در معرض ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک قرار دارند؟
بین ۱۰ تا۱۵%زنان در سنین ۱۵ تا ۴۴ سال مبتلا به تنبلی تخمدان هستند.اگرچه اکثر افراد در رنج سنی بین ۲۰ تا ۳۰ سال متوجه بیماری خود میشوند اما بروز این بیماری در هر سنی از زمان بلوغ میتواند ایجاد شود.
در بسیاری از موارد بروز بیماری بصورت فامیلیال است و در چند نفر از اعضا خانواده دیده میشود.
نشانه های سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب از اولین دوره قاعدگی شروع می شود. گاهی اوقات نیز علائم آن بعد از گذشت مدتی بعد از پریود شدن ظاهر می شود.
نشانه های سندرم تخمدان پلی کیستیک، موارد متعدد و متفاوتی را شامل می شود که هر فرد ممکن است بعضی از آن ها را تجربه کند.
- پریودهای نامنظم
دوره های قاعدگی کوتاه یا چند بار پریود نشدن پشت سر هم، از علائم رایج سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند. همینطور قاعدگی هایی که چند روز یا بیشتر از طول طبیعی یک پریود طول می کشد، می تواند از نشانه های تنبلی تخمدان باشد. برای مثال، ممکن است کمتر از 9 بار در سال پریود شوید و یا پریود ها با فاصله بیش از 35 روز رخ دهند.
- موهای زائد بدن و ریزش موی سر
سطوح بالای هورمون آندروژن ممکن است منجر به زیاد شدن موهای زائد صورت و بدن شود. به این حالت “هیرسوتیسم” می گویند. گاهی اوقات، آکنه شدید و ریزش موی سر با الگوی مردانه نیز ممکن است رخ دهد.
- تخمدان های بزرگتر از حد طبیعی و یا دارای کیست های متعدد
- افزایش وزن به خصوص در اطراف شکم (شکم)
- پوست چرب و جوش دار (آکنه)
- اختلالات باروری
- لکه های پوستی تیره یا ضخیم در پشت گردن، زیر بغل و زیر سینه ها
علائم و نشانه های PCOS معمولاً در افراد چاق شدیدتر است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چه عوارضی دارد؟
عوارض و اتفاق هایی که که در اثر سندرم تخمدان پلی کیستیک می توانند ظاهر شوند، شامل موارد زیر است:
- ناباروری
- دیابت بارداری یا فشار خون بالا ناشی از بارداری
- سقط جنین یا زایمان زودرس
- استئاتوهپاتیت غیر الکلی – التهاب شدید کبد ناشی از تجمع چربی در کبد
- سندرم متابولیک – مجموعه ای از شرایط از جمله فشار خون بالا، قند خون بالا و سطوح ناسالم کلسترول یا تری گلیسیرید که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی (قلبی و عروقی) را افزایش می دهد.
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- آپنه خواب
- افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن
- سرطان پوشش داخلی رحم (سرطان آندومتر)
یکی از علل مهم سرطان رحم افزایش میزان هورمون استروژن بدون حضور هورمون پروژسترون است .ودر افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک به علت عدم تخمک گداری تخمدان بطور مداوم در حال تولید هورمون استروژن بدون تولید پروژسترون میباشد که بتدریج باعث افزایش ضخامت دیواره داخلی رحم یا اندومتر و هیپر پلازی اندومتر ودر نهایت سرطان اندومتر خواهد .شد . برای پیشگیری از وقوع سرطان ضروری است بیمار هر یک تا دو ماه با مصرف دارو یک پریود و خونریزی داشته باشد.
بارداری و سندرم تخمدان پلی کیستیک
بین ۷۰-۸۰%مبتلایان این بیماری دچار نازایی میباشند.و نیاز به درمان دارند.و از طرفی عوارض حاملگی نیز در مبتلایان به تنبلی تخمدان بیشتر است. خطر سقط جنین ، دیابت بارداری، افزایش فشار خون و مسمومیت حاملگی(پره اکلامپسی) و سزارین در این افراد افزایش می یابد.
بدون شک کاهش وزن قبل از حاملگی از میزان این خطرات میکاهد .
سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه تشخیص داده می شود؟
وجود حداقل دو مورد از سه مورد زیر برای تشخیص ضروری است :
- سیکل های قاعدگی نامنظم و دیر به دیر
- اثرات ناشی از افزایش هورمونهای جنسی مردانه شامل: آکنه، پر موئی و ریزش موی سر با الگوی مردانه
- تخمدان های بزرگ حاوی کیست های ریز به قطر ۴ تا ۹ میلی متر به تعداد حداقل ۱۲ عدد در هر تخمدان
مانند بیماری های دیگر پزشک معالج پس از شرح حال و معاینه فیزیکی بیمار از سونوگرافی و تست های آزمایشگاهی و تصویربرداری نیز در تشخیص قطعی استفاده میکند. تست های هورمونی شامل هورمونهای هیپوفیز، تیروئید، پرولاکتین و هورمونهای جنسی مردانه می باشد. اندازه گیری قند خون و چربی خون سالانه در این افراد توصیه میشود .